Układ oddechowy obejmuje górne i dolne drogi oddechowe. Odpowiada za wymianę gazową, bez której organizm nie byłby zdolny do przetrwania. Niestety, jest również narażony na liczne choroby, takie jak infekcje wirusowe i bakteryjne. Poznaj wybrane choroby układu oddechowego. Dowiedz się, jak się objawiają oraz jak wygląda ich leczenie i profilaktyka.
Najczęstsze choroby układu oddechowego
Częste choroby dróg oddechowych można podzielić na schorzenia górnych i dolnych dróg oddechowych. Do chorób górnych dróg oddechowych zalicza się infekcje wirusowe i bakteryjne, takie jak zapalenie gardła, migdałków, zatok przynosowych czy krtani. Z kolei schorzenia dolnych dróg oddechowych, które obejmują głównie choroby płuc, m.in.: [1]
- różne typy zapalenia płuc;
- choroby zapalne oskrzeli;
- choroby śródmiąższowe płuc (np. sarkoidoza);
- nowotwory płuc i opłucnej;
- przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP);
- astmę;
- mukowiscydozę.
Zapalenie płuc – charakterystyka i objawy
Zapalenie płuc to stan zapalny pęcherzyków płucnych lub tkanki śródmiąższowej, który może mieć charakter pozaszpitalny lub szpitalny. Najczęstszą przyczyną pozaszpitalnego zapalenia płuc jest bakteria Streptococcus pneumoniae, odpowiadająca za 30–40% przypadków. [2]
Objawy obejmują kaszel z odkrztuszaniem ropnej plwociny, ból w klatce piersiowej nasilający się przy oddychaniu, duszność oraz gorączkę powyżej 38°C. Mogą wystąpić również dreszcze, poty i bóle mięśniowe, a u osób starszych – osłabienie i pogorszenie stanu ogólnego. Rozpoznanie bazuje na badaniu lekarskim, RTG klatki piersiowej oraz analizie laboratoryjnej, wykazującej podwyższony poziom białych krwinek i CRP. [2]
Leczenie zapalenia płuc
W przypadku infekcji bakteryjnej stosuje się antybiotyki przez około 7 dni, przy czym terapia może być empiryczna lub celowana, jeśli dostępny jest wynik antybiogramu. Wspomagająco można podawać leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe. Warto zadbać również o odpowiednie nawodnienie. [2]
Ostre zapalenie oskrzeli – przyczyny i objawy
Ostre zapalenie oskrzeli to stan zapalny rozpoznawany przede wszystkim po wykluczeniu zapalenia płuc. Kaszel, który trwa krócej niż trzy tygodnie, jest głównym objawem tej choroby. Najczęściej za ostre zapalenie oskrzeli odpowiadają wirusy oddechowe, takie jak rynowirusy, enterowirusy, wirusy grypy, paragrypy, RSV, koronawirusy (inne niż SARS-CoV-2) oraz adenowirusy. Rzadziej przyczyną są zakażenia bakteryjne. [3]
Choroba często rozpoczyna się objawami infekcji górnych dróg oddechowych, przypominającymi typowe przeziębienie, po czym pojawiają się kolejne symptomy, takie jak: [3]
- gorączka,
- złe samopoczucie,
- bóle mięśni,
- kaszel z wykrztuszaniem śluzowej lub ropnej wydzieliny, czasami z towarzyszącym świszczącym oddechem.
Ostre zapalenie oskrzeli – leczenie
Terapia ostrego zapalenia oskrzeli polega przede wszystkim na leczeniu objawowym. Stosuje się wówczas leki przeciwgorączkowe, a w razie potrzeby także przeciwkaszlowe, które pomagają złagodzić dolegliwości. Antybiotyki nie są wskazane, z wyjątkiem sytuacji podejrzenia krztuśca. W okresach epidemii grypy, jeśli objawy wystąpią w ciągu pierwszych 48 godzin, lekarz może zalecić stosowanie preparatów przeciwwirusowych. [3]
Przewlekła obturacyjna choroba płuc – symptomy choroby
Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) to postępująca choroba układu oddechowego, charakteryzująca się trwałym ograniczeniem przepływu powietrza wynikającym z przewlekłego zapalenia dróg oddechowych oraz zmian rozedmowych. Choroba najczęściej rozwija się u osób narażonych na dym tytoniowy, ale przyczyną bywają także czynniki środowiskowe, takie jak zanieczyszczenia powietrza i pyły w miejscu pracy. POChP objawia się przewlekłym kaszlem, odkrztuszaniem plwociny i nasilającą się dusznością, początkowo występującą przy wysiłku, a później także w spoczynku. [4]
Leczenie POChP
Leczenie POChP polega przede wszystkim na podejściu holistycznym. Ważne jest całkowite zaprzestanie palenia oraz unikanie dalszego narażenia na szkodliwe substancje. Pomocna jest również rehabilitacja oddechowa i regularna aktywność fizyczna, które poprawiają wydolność i jakość życia.
Farmakoterapia obejmuje stosowanie leków rozszerzających oskrzela i leków przeciwcholinergicznych (powodujących rozkurcz mięśni gładkich oskrzeli). Preparaty te stosuje się często w skojarzeniu. U niektórych pacjentów, szczególnie przy częstych zaostrzeniach lub współistniejących cechach astmy, włącza się wziewne glikokortykosteroidy lub leki mukolityczne. Ważna jest również profilaktyka – np. szczepienia przeciwko grypie i pneumokokom. [4]
Jak rozpoznać zapalenie krtani?
Zapalenie krtani to infekcja dolnych dróg oddechowych. W jej przebiegu pojawia się stan zapalny fałdów głosowych oraz otaczających tkanek, który może wystąpić w postaci ostrej – trwającej zwykle od 3 do 7 dni – lub przewlekłej, przekraczającej 3 tygodnie. [5]
Ostre zapalenie krtani najczęściej ma podłoże zakaźne, głównie wirusowe, choć może być także wynikiem nadużywania głosu, ekspozycji na czynniki drażniące, refluksu żołądkowo-przełykowego lub stosowania wziewnych glikokortykosteroidów. Charakterystycznymi objawami są: [5]
- chrypka,
- zmiana barwy głosu,
- uczucie suchości w gardle,
- kaszel,
- dyskomfort przy mówieniu i połykaniu.
Leczenie zapalenia krtani
Leczenie zapalenia krtani koncentruje się przede wszystkim na postępowaniu objawowym. Ważne jest oszczędzanie głosu, nawilżanie powietrza oraz eliminację czynników drażniących, takich jak dym papierosowy czy zanieczyszczenia powietrza. W razie potrzeby stosuje się doustne leki przeciwzapalne, mukolityki (leki ułatwiające odkrztuszanie wydzieliny, np. Deflegmin [6]) lub NLPZ (niesteroidowe leki przeciwzapalne), a leczenie przyczynowe dobiera się w zależności od etiologii – mogą to być antybiotyki lub leki przeciwgrzybicze, a także terapia refluksu. W przypadkach, gdy dochodzi do trwałych zmian strukturalnych, rozważa się leczenie chirurgiczne.[5]
Higiena i profilaktyka układu oddechowego
Zapobieganie chorobom układu oddechowego, takim jak zapalenie płuc, ostre zapalenie oskrzeli, POChP oraz zapalenie krtani, bazuje na zdrowym stylu życia i minimalizowaniu narażenia się na czynniki ryzyka. [6]
Rozważ całkowite zaprzestanie palenia tytoniu. To nałóg, który – mimo świadomości zagrożenia – utrzymuje się z powodu uzależnienia od nikotyny, generując wysokie koszty zdrowotne i społeczne. Pamiętaj o regularnej aktywności fizycznej, stosując oddychanie przeponowe, które zwiększa pojemność płuc i poprawia wymianę gazową. Ogranicz ekspozycję na zanieczyszczone powietrze, pyły, gazy, alergeny – regularne wietrz pomieszczenia oraz stosuj środki ochrony w miejscach narażonych na szkodliwe czynniki. Pamiętaj o profilaktyce. Szczepienia przeciwko grypie, pneumokokom, COVID-19 i gruźlicy znacząco zmniejszają ryzyko zakażeń. [4,6]
Artykuł na zlecenie marki Deflegmin
Źródła:
[1] Choroby układu oddechowego, Medycyna Praktyczna – Interna – Mały Podręcznik: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.3. [Dostęp online: 05.03.2025] [2] Mejza F., Zapalenie płuc: przyczyny, objawy i leczenie, Medycyna Praktyczna: https://www.mp.pl/pacjent/pulmonologia/choroby/65040,zapalenie-pluc [Dostęp online: 05.03.2025] [3] Kuś J., Mejza F., Ostre zapalenie oskrzeli, Medycyna Praktyczna – Interna – Mały Podręcznik: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.3.5. [Dostęp online: 05.03.2025] [4] Pierzchała W i in., Przewlekła obturacyjna choroba płuc, Medycyna Praktyczna – Interna – Mały Podręcznik: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.3.6. [Dostęp online: 05.03.2025] [5] Świerczyńska-Krępa M, i in., Zapalenie krtani, Medycyna Praktyczna – Interna – Mały Podręcznik, https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.3.4.1 [Dostęp online: 05.03.2025] [6] Monika Zaleska-Szczygieł, Profilaktyka chorób układu oddechowego, Zintegrowana Platforma Edukacyjna Ministerstwa Edukacji Narodowej: https://zpe.gov.pl/a/profilaktyka-chorob-ukladu-oddechowego/DNN5ltUvz [Dostęp online: 05.03.2025]
